Het Europese verbod op elektronische wegwerpsigaretten

Mijnheer de minister, experten trekken opnieuw aan de alarmbel over de gevaren van de elektronische sigaret. Terecht, want vapen is niet zonder gevaar. Zoals collega Van Hoof reeds zei, bevat de e-sigaret een aanzienlijke hoeveelheid nicotine – zeer verslavend – en daarnaast nog tal van andere stoffen. Laat ons eerlijk zijn: wij weten er vandaag te weinig over. Wij weten ook dat jongeren gemakkelijk hun weg vinden naar de elektronische wegwerpsigaret. Zij worden aangetrokken door de blitse modellen, de kleuren, de smaken enzovoort, met alle gevolgen van dien. Bij jongeren zijn de longen en de hersenen, hun hele lichaam, nog in ontwikkeling en dat heeft gevolgen. Verschillende experten, niet alleen in België maar in de hele wereld, trekken aan de alarmbel omdat zij de gevaren inzien. Dat is ook zo voor de Hoge Gezondheidsraad, die het gebruik door jongeren ten strengste afraadt. Samengevat: een rookstopmiddel is geëvolueerd naar een hype en bijgevolg een nieuwe problematiek. In onze buurlanden zien wij duidelijk beweging. Duitsland en Ierland verboden alvast de wegwerp-e-sigaret. U voorziet dat pas eind 2025. Frankrijk volgde en verbande ook de smaakjes, die zoveel mensen en jongeren aantrekken. Vanuit Duitsland klinkt er zelfs een pleidooi voor een Europees verbod, maar bij ons blijft het overwegend stil. Hoe meer tijd wij verliezen, hoe meer jongeren wij verliezen aan deze verslaving, vandaar mijn vragen. Wanneer neemt u duidelijke, verdere stappen richting het verbod op de wegwerp-e-sigaret? Waarom is België in hemelsnaam zo afwachtend en zo traag in vergelijking met de buurlanden?

Minister Frank Vandenbroucke: Mevrouw de voorzitster, collega’s, jullie zijn terecht heel bezorgd over wat wij zien gebeuren bij kinderen en jongeren die vapen. Wij moeten meer dan bezorgd zijn. Wij moeten daarover echt verontwaardigd zijn. Die industrie wil immers niks anders doen dan heel moedwillig kinderen en jongeren in de val lokken. Dat is wat de betrokken fabrikanten willen doen. Zij willen kinderen en jongeren in de val lokken. Dat is enigszins zoals de heks in het sprookje van Hans en Grietje, namelijk die arme kinderen verleiden om binnen te komen in een huis met een peperkoeken dak en met ramen van witte suiker. Dat sprookje is goed afgelopen, maar het probleem waarvan sprake is veel erger. Ter zake worden kinderen verleid tot iets wat hun gezondheid heel ernstig schaadt. Wij moeten daar paal en perk aan stellen. Het gaat om een echte kwaal. U weet, om te beginnen, dat wij een wet hebben die de verkoop van e-sigaretten aan minderjarigen gewoon verbiedt. Wat wij dus zien, is verboden. De wet moet echter worden gehandhaafd. Ik heb mysteryshoppers ingezet die hebben vastgesteld dat 70 % van de handelaars het verkoopverbod bij minderjarigen negeert. Ik heb de actie met mysteryshoppers bij wijze van bewustmaking laten voeren. De volgende stap is echter dat mysteryshopping gepaard zal gaan met sancties. Ik laat onderzoeken of ik dat juridisch veilig kan doen. Ik wil de techniek van de mysteryshopping echter gebruiken om de handelaars te straffen die aan minderjarigen verkopen. Dat is de eerste stap. Ten tweede, ik kom binnenkort naar het Parlement met een wetsontwerp waardoor verkopers verplicht een leeftijdsbewijs zullen moeten vragen wanneer iemand er jonger uitziet dan 25 jaar, zodat we heel zeker zijn. De combinatie van mysteryshopping, sanctionering en het verplicht een bewijs van leeftijd vragen wanneer iemand er jonger uitziet dan 25 jaar, zijn belangrijk voor de handhaving. Ten derde, u weet dat per 1 januari 2024 esigaretten met allerlei aantrekkelijke eigenschappen, zoals lichtjes en dergelijke, verboden zullen zijn in de kleinhandel. Ik heb twee heel leuke modelletjes mee met lichtjes die gaan branden wanneer men ermee vapet. Met deze modelletjes is het afgelopen, ze worden verboden per 1 januari 2024. Dat is erg belangrijk. Ten vierde, inzake de wegwerp-e-sigaretten kan ik u meegeven dat, in tegenstelling tot wat wordt beweerd, België in Europa helemaal in de driver’s seat zit. Er is op dit ogenblik geen enkel Europees land – niet Frankrijk, niet Duitsland, niet Nederland – waar wegwerp-e-sigaretten feitelijk verboden zijn. Europese landen die dit hebben aangekondigd, zoals Frankrijk, moeten daarvoor namelijk, net als wij, een dossier bij de Europese Commissie indienen. Ik heb reeds in 2021 een dossier bij de Europese Commissie ingediend om wegwerp-e-sigaretten te verbieden. Ik heb nieuweargumenten moeten aanvoeren. Ik heb enkele weken geleden alle argumenten op tafel gelegd. Ik hoop in het begin van volgend jaar een positief antwoord te krijgen en dus vanaf 1 januari 2025 alle wegwerp-e-sigaretten verbieden. Zo’n sigaret kost ongeveer 6 euro. Dat is heel aantrekkelijk voor jonge mensen. Weggooien is slecht voor het milieu. De fabrikanten van deze modelletjes zijn gewaarschuwd. Ze mogen er de lichtjes uit halen om nog even verder te verkopen, maar als het van mij afhangt zullen ze verboden zijn vanaf 1 januari 2025. Wij lopen daarmee voorop in Europa. De andere Europese landen kijken met belangstelling naar het Belgische dossier om te kijken wat er gebeurt. Ik ga daarvoor. Mevrouw Claes, u hebt gelijk, het zou nog beter zijn dat er een Europese basiswetgeving was om dit te verbieden. Ik ben daarvoor, maar dat gaat nog langer duren dan de TRIS-procedure die wij nu toepassen om dat nationaal te verbieden. We vragen aan de Europese Commissie of wij dat mogen doen. Ik kom bij de vijfde maatregel. Ik wil ook dat men dit gewoon niet meer in de winkel ziet liggen. Ik wil een uitstalverbod, een displayban voor sigaretten, tabak en alle gelijkaardige producten. Dat wil ik ook snel invoeren. Daarover discussiëren we nog een beetje. Ik wil overal in België snel een uitstalverbod voor dergelijke producten.

Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik begrijp dat het verbod op wegwerp-e-sigaretten niet van vandaag op morgen kan, maar volgens mij kan de druk wel nog wat worden opgevoerd, ook op Europees niveau, en die rol ligt bij u. Voor ons mogen de wegwerpvapes zo snel mogelijk verdwijnen. We moeten luisteren naar de noodkreten van experts, leerkrachten en ouders die met de handen in het haar zitten. U had het ook over handhaving. Dat is ook voor ons een heel belangrijk onderdeel in dit verhaal. Wat betreft die smaakjes, ook daarmee gaan we volledig akkoord. Iemand die wil stoppen met roken heeft er geen behoefte aan om de smaak van pannenkoeken, bubbelgum of popcorn te proeven. Ik denk dat we het daar allemaal over eens zijn.