De stand van zaken met betrekking tot de implementatie van het tabaksplan

Mijnheer de minister, het antitabaksplan is vandaag een hot item, maar mijn vraag is al een hele tijd geleden ingediend. Over een aantal van de deelvragen hebben we vandaag meer mogen vernemen in de media, maar ze zijn natuurlijk nog niet allemaal beantwoord. In mijn vraag zijn een aantal acties opgelijst uit het antitabaksplan, waarvan de deadlines vooropgesteld zijn in 2023 en 2024. Kan u per deelactie een stand van zaken geven?

Ik heb vandaag een globale communicatie aan de pers gedaan, hoewel ik dat al een paar dagen eerder had gepland. Gezien het politieke tumult heb ik er even mee gewacht. We hebben namelijk op de ministerraad van vorige vrijdag een tweede wetgevend pakket goedgekeurd waardoor we naar het Parlement kunnen komen met een wijziging van de wet van 2009 over het roken en wijzigingen in de wetgeving van 1977 met betrekking tot de verkoop van producten. Ik vat het een beetje ruw samen. Ik kom nu dus met een pakket wetgeving waarin een aantal van de elementen die in ons antitabaksplan zitten, worden geconcretiseerd. Natuurlijk moet het Parlement dat vervolgens goedkeuren. In de programmawet zullen er ook bepalingen zitten die belangrijk zijn voor het antitabaksplan en de minister van Financiën gaat de accijnzen significant verhogen. Dat zijn allemaal zeer recente beslissingen die nu zijn genomen en geconcretiseerd. Omdat ik niet langer wilde wachten na de ministerraad heb ik ze vandaag ook bekendgemaakt. Uit de communicatie van vandaag blijkt dat we een omvattend plan hebben dat op een aantal punten ook radicaal is. We durven ingrijpen en moeten het plan nu vooral ook zeer stevig implementeren. Er is in ons land immers een traditie van het maken van allerlei regeltjes, maar we weten soms niet goed of die wel worden toegepast. Ik zal dan ook zeer zwaar inzetten op inspectie, controle en sanctionering. Ik heb van de ministerraad ook de mogelijkheid gekregen om in het Parlement ontwerpen in te dienen waarin we de sanctioneringsmogelijkheden aanzienlijk versterken. Ik maak het iets concreter. Ik overloop mijn antwoord een beetje kriskras, maar ik hoop dat u mij dat niet kwalijk neemt. 

Er is dus een voorontwerp van wet tot wijziging van de wet van 22 december 2009 betreffende een regeling voor rookvrije plaatsen en ter bescherming van de bevolking tegen tabaksrook voorbereid. Dat voorontwerp wil een rookverbod invoeren in pretparken, dierentuinen, speeltuinen en kinderboerderijen tijdens de activiteiten. De inwerkingtreding hiervan is gepland op 31 december 2024. Het rookverbod wordt dus uitgebreid naar sportterreinen en de ingangen van zorg- en onderwijsinstellingen alsook openbare bibliotheken, waar we een perimeter willen definiëren. In het ontwerp zult u details vinden om overgangssituaties te creëren en om het vlot te kunnen implementeren. Het is echter wel belangrijk dat het fameuze rookgordijn dat we soms zien als we een gebouw binnenlopen, helaas soms zelfs in ziekenhuizen, kunnen verwijderen van de ingang en dat er dus een perimeter is voor scholen, ziekenhuizen, bibliotheken en dies meer, waar niet wordt gerookt. Ook de uitbreiding van het al aangekondigde verbod op roken in dierentuinen, pretparken, speeltuinen, kinderboerderijen en tijdens activiteiten naar sportterreinen is belangrijk. Daarbij maken we wel een uitzondering voor horeca, omdat we op openluchtterrassen van de horeca het roken niet verbieden. Dat geldt dus ook voor horeca die aan een sportterrein paalt. Het is echter wel belangrijk dat voor sportinfrastructuur wordt beslist dat daar niet meer wordt gerookt. Er werden recent al twee koninklijke besluiten gepubliceerd, namelijk enerzijds het verbod op nicotinezakjes en cannabinoïdezakjes dat in werking is getreden op 1 oktober 2023 en dat de verkoop in de kleinhandel betreft. Anderzijds is er het koninklijk besluit van 7 november 2022 over de elektronische sigaretten. Daarin hebben we een aantal beperkingen ingevoerd, zoals een gezondheidswaarschuwing voor nicotinevrije e-vloeistoffen en beperkingen met betrekking tot de samenstelling. Er is ook een koninklijk besluit in opmaak met betrekking tot de toepassing van beperkingen inzake de samenstelling van sigaretten en roltabak op alle tabaksproducten, gecombineerde gezondheidswaarschuwingen op alle voor roken bestemde producten op basis van tabak, een gestandaardiseerde verpakking voor alle producten op basis van tabak en voor roken bestemde kruidenproducten. We versterken niet alleen onze inspectie. Ik wil echter ook verder inzetten op mysteryshopping. Ik heb van de regering ook de mogelijkheid gekregen om via wetgeving de inspecties te versterken zodat ook tot sluiting kan worden overgegaan wanneer een overtreding wordt vastgesteld. Er zijn ook de maatregelen met een timing in 2023 die binnen het voorziene tijdsbestek worden uitgevoerd, zoals het verbod op de verkoop van tabaksproducten via automaten. De inwerkingtreding daarvan is 9 december 2023. Dat is dus binnenkort. Er komen ook waarschuwingen en regels voor de samenstelling van eliquids zonder nicotine met inwerkingtreding op 11 januari 2024. Daarover heb ik het daarnet al gehad.

Het koninklijk besluit over de traceerbaarheid van alle producten op basis van tabak is voorbereid. Er is ook een akkoord binnen de regering om de display ban versneld in te voeren op 1 januari 2025. Het verbod op de verkoop van tabaksproducten in warenhuizen met een oppervlakte groter dan 400 m2 is versneld naar juli 2025. Wat het verbod op wegwerp-e-sigaretten betreft, lopen we helemaal voorop in Europa. Daar is veel verwarring over. Er is in Frankrijk helemaal geen verbod. Frankrijk heeft lang na ons bij de Europese Commissie een aanvraag ingediend om wegwerp-e-sigaretten te verbieden. Ik hoop dat we dit kunnen doen tegen 1 januari 2025. Als we de ontwerpen in het Parlement zullen krijgen, wet 1977, wet 2009, en dan een specifiek ontwerp ook met betrekking tot de acties van de inspecties, zult u kunnen vaststellen dat we wetgevend een veel sterker kader krijgen. De koninklijke besluiten die er nog niet zijn, moeten er komen. De accijnzen moeten worden verhoogd, maar dat werd ook afgesproken in de regering. U zult het met mij eens zijn dat de accijnsverhoging gedurfd is. De regering heeft gedurfd door te pakken. Als u de prijs van tabaksproducten vergelijkt van het begin van de legislatuur tot nu, zal dat voor sigaretten, afhankelijk van de gevolgde prijsstrategie, van 2020 tot 2024 een verhoging zijn tot 60 %. Voor roltabak zal dat nog iets meer zijn. De stap die we zetten in 2024 is daarbinnen een stap van zowat 25 %. Dat is toch wat een schokeffect dat nodig is. Tegelijkertijd vind ik het belangrijk dat er nu op vraag van de producent voor een nicotinevervangende therapie ook een vraag tot terugbetaling is. Ik hoop dat we daarop een advies krijgen van de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen in 2024. Dat is immers belangrijk voor de mensen die roken. U weet dat we ook de accijnzen op de e-sigaretten invoeren. Eigenlijk zouden esigaretten moeten dienen om te stoppen met roken, maar helaas worden ze zeer breed gebruikt. Er zijn ook goede argumenten om die dus een stukje aan taxatie te onderwerpen om mensen te ontraden om ze zomaar te beginnen gebruiken. Ziedaar. Ik ben er wat kriskras doorgegaan, maar het tienpuntenplan dat we vandaag bekend hebben gemaakt, is een plan van de hele regering en steunt ook op het interfederale tabaksplan, wat betekent dat er ook draagvlak is bij de deelstaten. Ik vind dat een enorme stap vooruit en ben vastbesloten om dat stevig te handhaven. Mijn inspectie zal focussen op handhaving van bij het begin van 2024 voor alles wat nu werd beslist.

Mijnheer de minister, het is positief dat alles op alles gezet wordt om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren zo weinig mogelijk blootgesteld worden aan enerzijds sigaretten en tabaksproducten en anderzijds aan rokers. De weg is natuurlijk nog lang. Ik heb zelf een zoontje van negen jaar die voetbalt. Ik vind het verschrikkelijk om te zien dat er voetbaltrainers zijn die een sigaret opsteken naast een sportterrein. Ik vind dat echt onbegrijpelijk. In die zin vind ik het heel goed dat er maatregelen genomen worden om dat te voorkomen. Ik las ook over het recente onderzoek van Sciensano. We zien dan dat ons land niet op koers zit om de doelstellingen te halen. Dat is natuurlijk jammer. Volgens dat onderzoek zullen wij in 2040 nog net niet aan de doelstelling voor 2028 zitten. Los van het pakket aan maatregelen waarmee u vandaag in de media komt, zijn er nog heel veel andere maatregelen te nemen, als we kijken naar de interfederale strategie. Ik hoop dat daaraan goed verder gewerkt wordt om toch wel vooruitgang te boeken wat betreft die doelstelling.